TCMB'de Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğünde Müdür Mehmet Selman Çolak ve Uzman Mehmet Emre Şamcı tarafından hazırlanan "Altın Fiyatı Kaynaklı Servet Artışının Konut ve Otomobil Piyasalarına Etkisi" başlıklı analiz, Bankanın blog sayfası Merkezin Güncesi'nde yayımlandı.
Küresel ölçekte jeopolitik belirsizliklerin artması ve merkez bankalarının yoğun altın alımları ile Eylül 2023-Nisan 2025 döneminde uluslararası piyasalarda altın fiyatlarının dolar cinsinden yaklaşık yüzde 77 yükseldiği vurgulanan analizde, fiyat artışının da katkısıyla Türkiye'de geleneksel servet tutma araçlarından biri olan altının mevduat içindeki payında artış yaşandığı belirtildi.
Analizde, altın fiyatındaki yükselişin, Türkiye’de tasarruflarının önemli bir kısmı altın cinsinden olan kesimler için dikkate değer ölçüde servet artışı anlamına geldiği ifade edilerek, böyle bir servet artışının talep üzerinde yukarı yönlü bir etkisi olacağının değerlendirilebileceği aktarıldı.
İl bazında altın mevduat tercihlerindeki farklılıklar kullanılarak, altın fiyatındaki artışın konut ve otomobil gibi alım satıma konu dayanıklı mal piyasalarındaki etkisinin incelendiği analizde, altın mevduatının tasarruf mevduatına oranının, altın fiyatlarının hızla artmaya başladığı 2023 yılı eylül ayında iller arasında önemli ölçüde farklılaştığının görüldüğü dile getirildi.
Analizde, ilgili dönemde illerin birbirinden büyük ölçüde ayrışmasına neden olacak önemli bir gelişme olmadığından, söz konusu farklılaşmanın altın fiyatının servet artışı kanalıyla konut ve otomobil piyasalarındaki etkilerini inceleme fırsatı sunduğu kaydedilerek, servet etkisinin varlığına yönelik önemli bir ipucunu, mevduattaki altın payının yüksek olduğu illerdeki konut birim fiyatlarının 2023 yılı son çeyreğinden itibaren diğer illerden belirgin ölçüde ayrışması olduğu bildirildi.
Altın fiyatları kaynaklı servet artışının konut ve otomobil piyasalarındaki etkilerini ampirik olarak test etmek için iller arasında altın mevduatı oranındaki farklılaşmayı dikkate alan farkların farkı analizi yapıldığı aktarılan blog yazısında, altın fiyatlarındaki artış öncesinde konut birim fiyatları ile altın mevduat oranı arasında bir ilişki bulunmadığı, 2023 4. çeyrek ve sonrasında altın mevduat oranı ile konut birim fiyatları arasında pozitif ve istatistiki olarak anlamlı bir ilişki gözlendiği ifade edildi.
Analizde, konut fiyatlarını belirleyen zamana bağlı olmayan diğer özellikler kontrol edildiğinde, altın fiyatlarındaki artışın, ortalama altın mevduatı oranına sahip bir il için 2023 3. çeyrek sonrası dönemde konut birim fiyatlarında ortalama yüzde 11 ilave artış ile ilişkili olduğu vurgulanarak, altın payı ve konut fiyatlarındaki pozitif ilişki göz önünde bulundurulduğunda, altın kaynaklı servetin konut fiyatlarında yukarı yönlü etki yaptığının söylenebileceğine işaret edildi.
Toplam konut satış adedinde ise altın mevduatı oranına göre anlamlı bir göreli farklılaşma gözlenmediği aktarılan analizde, bu bulgunun kısa vadede konut arzının esnek olmaması nedeniyle artan talebin fiyatlara yansıdığını ve bu nedenle satışlarda anlamlı bir artışın olmadığını gösterdiği dile getirildi.
Analizde, servet etkisinin daha belirgin olmasının beklendiği ipoteksiz satışların toplam konut satışlarındaki payının, mevduatta altın oranı arttıkça göreli olarak yükseldiğinin altı çizilerek, bu durumun hanehalkının altın bazlı kazançlarını kredi koşullarından bağımsız olarak doğrudan konut alımına yönlendirdiğine, sıkı finansal koşullara rağmen talebin servet etkisi kaynaklı dirençli olduğuna dair bir işaret olduğuna dikkat çekildi.
Otomobil satışlarının altın fiyatlarındaki artış sonrası yüksek altın mevduatı oranına sahip illerde göreli olarak arttığı belirtilen analizde, konuttan farklı olarak otomobil arzının nispeten esnek olmasının, talep artışının doğrudan satışlarda gözlenmesine neden olduğu aktarıldı.
Analizde, özetle, Eylül 2023 sonrası dönemde altın fiyatlarındaki keskin artışın konut ve otomobil piyasalarında talep artışına neden olduğuna işaret edildiği kaydedilerek, talep artışının, arzı esnek olmayan konut piyasasında fiyatlarda, arzı nispeten esnek olan otomobil piyasasında ise satış adetlerinde artış olarak karşılandığı ifade edildi.
