AA muhabirinin derlediği bilgiye göre, Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Devlet Başkanları 12. Zirvesi, 7 Ekim'de Azerbaycan'ın Gebele kentinde düzenlenecek. 'Bölgesel Barış ve Güvenlik' temalı zirvede, katılımcıların bölgesel ve küresel gelişmeleri ele alması, Türk dünyasında işbirliğini güçlendirmeye ve refahı artırmaya yönelik belgelerin imzalanması planlanıyor.
Teşkilatın kurucu üyeleri olan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye'nin yanı sıra Özbekistan da 2019 yılı itibarıyla üye ülkeler arasında yer alıyor. Macaristan, Türkmenistan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ve Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) ise gözlemci statüsünde bulunuyor.
Karşılıklı ticaret son yıllarda hızlandı
Türkiye'nin teşkilata üye ülkelerle stratejik ticaret ortaklığı bulunurken, bu ülkelerle karşılıklı ticareti son yıllarda ivme kazandı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Genel Ticaret Sistemi verilerine göre, 2020-2024 döneminde Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan'a toplam ihracat 36,6 milyar dolar oldu.
Aynı dönemde, söz konusu ülkelerden toplam ithalat da yaklaşık 26 milyar dolar olarak kayıtlara geçti. Böylelikle Türkiye'nin TDT üyesi bu ülkelerle son 5 yıldaki ticaret hacmi 62,6 milyar dolara ulaştı.
En fazla ihracat Azerbaycan'a yapıldı
Türkiye'nin, bu dönemde en fazla dış satım yaptığı ülke ise 12,8 milyar dolarla Azerbaycan oldu. Bu ülkeye ihracatta makineler, mekanik cihazlar, plastik ve mamulleri ile motorlu kara taşıtları öne çıktı. Aynı dönemde Azerbaycan'dan gerçekleştirilen dış alım 5,3 milyar dolar olurken, mineral yakıtlar, pamuk, alüminyum, demir ve çelik ithalatta ilk sırada yer aldı.
İki ülke ticareti ilişkileri ise 'tek millet, iki devlet' anlayışıyla, stratejik şekilde ilerliyor. Azerbaycan'ın zengin petrol ve doğal gaz kaynaklarının, Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı (BTC), Bakü-Tiflis-Erzurum Boru Hattı (BTE) ve Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TANAP) gibi adımlarla Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşınması, ülkeyi bölgesel bir enerji koridoru haline getiriyor.
Zengezur Koridoru, Türkiye ve Azerbaycan ticaretini destekleyecek
Azerbaycan'ın son yıllarda en çok elektrik ihraç ettiği ülkenin Türkiye olması da enerji işbirliğinin çeşitlenmesi ve arz güvenliği açısından önem taşıyor.
Bölgesel ticarette önemli olan Zengezur Koridoru'nun da iki ülke ilişkilerine lojistik maliyetleri düşürme, transit kapasiteyi ve ticaret hacmini artırma noktasında katkılar sunması bekleniyor. Koridorun, Azerbaycan ve Türkiye arasında, elektrik enterkonneksiyonu (İletim ve dağıtım sistemlerinin toplamından oluşan ulusal elektrik sisteminin diğer bir ülkeye ait elektrik sistemine bağlanması) ya da dijital iletişim hatları için kullanılabilecek bir altyapı koridoru olması da değerlendiriliyor.
Türk müteahhitleri, bu ülkede üstlendiği konut, havalimanı inşası, su, elektrik ve enerji nakil hatları gibi sahalarda, önemli projelere imza atmayı sürdürüyor.
Kazakistan'a dış satım 10,1 milyar dolara ulaştı
Türkiye'nin, Kazakistan ile karşılıklı ticaretindeki yükseliş de bu dönemde dikkat çekiyor. Son 5 yılda Kazakistan'a 10,1 milyar dolarlık ihracat yapan Türkiye, aynı dönemde bu ülkeden 13,2 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirdi.
Bu ülkeye ihracatta makineler, örme giyim eşyası ve aksesuarları başta gelirken, ithalatta bakır ve bakırdan eşya, mineral yakıtlar, alüminyum ve alüminyumdan eşya öne çıktı.
Orta Koridor, Türkiye ve Kazakistan'ın lojistik gücünü artıracak
Kazakistan, Türkiye'nin Orta Asya'daki başlıca ticaret ortağı olarak öne çıkıyor. Türkiye, burada en çok yatırım yapan 5 ülke arasında yer alıyor.
Avrasya'daki önemli ulaşım ve ticaret güzergahı olan Orta Koridor ise Türkiye ve Kazakistan ticareti açısından stratejik olarak değerlendiriliyor. Özellikle Kazakistan'la, temmuz ayında Orta Koridor'a ilişkin imzalanan demir yolu anlaşmasıyla, bu güzergahtaki demir yolu yük taşımacılığının hacim ve hizmet kalitesinin artırılmasını hedefleniyor. Bu işbirliğiyle Türkiye ve Kazakistan'ın, küresel lojistikteki rolünün daha da güçlendirilmesi bekleniyor.
Türkiye'nin teşkilata üye diğer ülkelerden Kırgızistan ile karşılıklı ticareti ise anılan dönemde 5,4 milyar dolar olurken, Özbekistan ile 15,8 milyar dolarlık ticaret hacmi bulunuyor.
2020-2024 dönemini kapsayan son 5 yılda Türkiye'nin TDT üye ülkeleriyle karşılıklı ticareti (dolar) şöyle:
| Yıllar | İhracat(dolar) | |||
|---|---|---|---|---|
| Azerbaycan | Kazakistan | Kırgızistan | Özbekistan | |
| 2020 | 2.085.340.263 | 985.614.991 | 417.525.816 | 1.154.082.216 |
| 2021 | 2.342.788.737 | 1.288.142.381 | 749.443.167 | 1.841.623.051 |
| 2022 | 2.504.423.109 | 1.606.302.977 | 902.714.594 | 1.877.542.885 |
| 2023 | 2.796.851.265 | 2.960.336.812 | 1.200.850.643 | 1.872.527.779 |
| 2024 | 3.081.610.465 | 3.315.526.768 | 1.379.673.734 | 2.228.046.869 |
| Toplam | 12.811.013.839 | 10.155.923.929 | 4.650.207.954 | 8.973.822.800 |
| Genel Toplam | 36.590.968.522 | |||
| Yıllar | İthalat (dolar) | |||
|---|---|---|---|---|
| Azerbaycan | Kazakistan | Kırgızistan | Özbekistan | |
| 2020 | 410.710.278 | 1.180.549.089 | 91.158.666 | 969.980.923 |
| 2021 | 751.290.077 | 1.595.313.341 | 86.460.872 | 1.800.043.713 |
| 2022 | 836.443.048 | 3.514.908.374 | 119.553.326 | 1.682.538.414 |
| 2023 | 1.440.074.501 | 3.501.132.450 | 273.948.370 | 1.209.312.591 |
| 2024 | 1.817.169.013 | 3.385.643.534 | 167.684.652 | 1.134.187.795 |
| Toplam | 5.255.686.917 | 13.177.546.788 | 738.805.886 | 6.796.063.436 |
| Genel Toplam | 25.968.103.027 | |||