Ali Nihat Gökyiğit Kongre ve Kültür Merkezi’nde organize edilen çalıştay Saygı Duruşu ve İstiklal Marşı’nın okunmasının ardından başladı. Protokol konuşmalarının yapılmasının ardından çalıştay sunumları gerçekleştirildi.
“Yükü hafif, değeri ağır ürünler”
Artvin Vali Vekili Resul Yıldırım, burada yaptığı konuşmasında Tıbbı aromatik bitki yetiştiren üreticilerin genellikle bilim insanlarınca bu alana yönlendirildiğini ifade etti. Yıldırım, “Tıbbı aromatik bitki yetiştiriciliği sektörünün gelişmesinde akademisyenlerimiz önemli bir yere sahip. Bu bitkilerin ilaç ve kozmetik sektöründe öneminin her geçen daha çok arttığını görüyoruz. Yükü hafif, değeri ağır ürünler” şeklinde anlattı.
AÇÜ Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü, Orman Botaniği Ana Bilim Dalı öğretim üyesi ve çalıştay koordinatörü Prof. Dr. Özgür Eminağaoğlu, burada yaptığı konuşmasında, bölgenin mevcut durumu, üniversitenin potansiyeli, bölge üniversite ilişkisi gibi ana 3 parametre ile pek çok parametre dikkate alınarak 2020 yılında Artvin Çoruh Üniversitesi’nin Tıbbi Aromatik Bitkiler alanında ihtisas üniversitesi seçildiğini kaydetti.
“Ülkemizin 20’inci sırada olduğunu görüyoruz”
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı'na bu kapsamda sunulan 20'ye yakın projenin değerlendirilmesi sonucunda 9 proje yaklaşık 44 milyon Türk Lirası bütçeyle desteklendiğini ifade eden Eminağaoğlu, “Dünyada yayılış gösteren mevcut yaklaşık 378 bin bitki türünün yüzde 10'u, yani 37 bin civarında tıbbi amaçlı kullanılabilecek türün mevcut olduğu tahmin edilmektedir. Tıbbi bitkilerin en çok toplandığı ve tarımının yapıldığı ülkelere baktığımızda Çin ve Hindistan'ın başta geldiğini, ülkemizin de 20 inci sırada olduğunu görüyoruz. Dünya ticaretinde tıbbi aromatik bitkiler ithalatı günümüzde 72 milyar dolara ulaşmış durumdadır. Toplam ithalat değerinde en büyük payı yine 48 milyar dolar ile kahve, çay ve baharatlar grubu almaktadır. Türkiye sahip olduğu yaklaşık 10 bin adetlik ürüne karşılık 500 bitki tıbbi aromatik amaçlarla kullanılmaktadır” dedi.
Eminağaoğlu, Türkiye'de tıbbi aromatik amaçlı kullanılan bitki sayısı önemli düzeyde olmasına rağmen Çin gibi Çin'de 4 bin 900 adet, Hindistan'da 3 bin adet, Amerika'da 2 bin 500 adet bitkinin tıbbi aromatik amaçla kullanıldığı dikkate alındığında, potansiyelin ülke potansiyelinin daha da geliştirilmesine ihtiyaç duyulduğu görülmekte olduğunu kayderek, “Tarım ve Orman Bakanlığı'na bağlı Orman Genel Müdürlüğü'nün verilerine göre, orman alanlarında odun dışı ürün kapsamında doğadan faydalanma yapılan ürünlerden 32 bin ton ile defne birinci sırada yer almaktadır. Kestane 6000 ton ile ikinci sırada, kekik ise 2000 ton ile üçüncü sırada yer almaktadır. Türkiye, 2000 yılında yaklaşık 100 milyon dolar olan tıbbi aromatik bitkiler ihracatını günümüze kadar 5 kat artırarak yaklaşık 500 milyon dolara yükseltmiştir. Türkiye, toplam ihracat değeri en yüksek yüzde 63 pay ile kahve, çay ve baharatlar ana ürün grubunda gerçekleşmiştir. Türkiye bu ihracat değeri ile aynı gruptaki dünya ihracatında beşinci sırada olmakla birlikte, kekik ve defnenin olduğu alt grupta ise dünyanın en büyük ihracatçı yapısıdır. Dünyada olduğu gibi Türkiye'de de tıbbi aromatik bitkilerin üretimi, yetiştiricilik ve doğadan toplama şeklinde gerçekleşmektedir. Yapılan çeşitli çalışmalarda Türkiye'de ticari amaçla doğadan toplanarak iç ve dış piyasaya satılan bitki türlerinin sayısı 347 civarında olup, 35'i endemik tür olmak üzere 35 adedi endemik tür olarak bilinmektedir. Yaklaşık 100 bitki türü ise doğadan toplanarak ihraç edilmektedir. Yurdumuzda çeşitli bölgelerde yapılan çalışmalarda doğal bitki türlerinin ortalama yüzde 10'unun çeşitli amaçlarla halkımız tarafından kullanıldığı belirlenmiştir. Tüm bunlarla birlikte değerlendirildiğinde ülkemizdeki en az 1000 türden çeşitli şekillerde yararlanıldığı, 500 kadarının ticaretinin yapıldığı tahmin edilmektedir” şeklinde anlattı.
“Referans kurum olmayı hedeflemekteyiz”
“Son dönemde yaptığımız taramalarda Türkiye'de tıbbi aromatik sayısının in 400'ü aştığı tespit edilmiştir” diyen Eminağaoğlu, “Artvin Çoruh Üniversitesi olarak bölgede ticari öneme sahip, pazarda rekabet şansı yüksek bitkileri belirleyerek doğadan toplamaya uygun miktarları tespit ederek sürdürülebilir toplama için Artvin özelinde bir KHK'ların oluşturulmasını hedeflemekteyiz. Bölgesel ürünlerin Coğrafi İşaret Tescilinin yapılarak Ekonomiye Kazandırılmasına yönelik eylem planlarının hazırlanması. Sektör analizlerinin yapılarak özellikle arz talep dengesi gözetilerek öncelikli bitkilerin belirlenmesi.
Ekolojik ekonomik verim ve kalite özellikleri dikkate alınarak türlere göre havza bazlı üretim alanlarının tespitini ilimizde yapmaktayız. Belirlenen bitki türlerinin yetiştiricilik potansiyeli ve bölgenin kullanım potansiyeli göz önüne alarak merkezi tesisler kurarak üreticilere hasat sonrası destek verebilmek için meyveli türler, depo ve üretim tesisi yanında distilasyon ve ekstraksiyon tesisi gibi altyapı yatırımları yapmaktayız. Bölge koşullarına uygun üretim amaçlı tür ve çeşitler belirleyerek başlangıcın doğru ve etkili olmasını sağlamayı hedefliyoruz. Üretim aşamalarında girdi maliyetlerini düşürecek, ekimden hasada kadar endüstriyel üretim aşamalarının Ar-Ge çalışmalarını kapsayan her bitkiye özgü tarımsal mekanizasyon, ilaçlama, gübreleme, ekim, dikim ve hasat süreçlerini belirlemeye yönelik projeler üniversitemizde gerçekleştirilmekte. Artvin'de tıbbi aromatik bitkilerin yetiştiriciliğini yapacak üreticilerin örgütlendiğini, üretici birlikleri ve kooperatifler kurulduğunu görüyoruz. Tıbbi aromatik bitkileri yetiştiriciliğinde tohumluk temini en önemli sorunlardan biri olup, özellikle güvenli ve sağlıklı üretim materyali temini için Üniversitemiz bünyesinde kurulan Botanik bahçesinde çalışmalar başlatarak üniversite olarak tohumluk üretim konusunda referans kurum olmayı hedeflemekteyiz. Bu konuda Artvin İl Tarım, İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ile ortak çalışmalar başlatmış durumdayız. Yine botanik bahçesinde tıbbi aromatik bitkiler, tohum evi oluşturulmuş durumda. Her tıbbi ve aromatik bitkinin her bölgede yetiştirilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Havza bazlı üretim modeli geliştirerek bitkilerin yetiştirileceği havzaları belirleme çalışmalarımız devam ediyor” ifadelerini kullandı.
“Hedefe ulaşma yolunda önemli bir adım”
Eminağaoğlu, konuşmasının devamında şöyle anlattı:
“Botanik bahçesinde tıbbi aromatik bitkilerin işlenmesiyle elde edilen ürünlerin sergilendiği Tıbbi Aromatik Bitkiler Sergi Salonu kurulması, bu bitkilerin yetiştirildiği bir koleksiyon bahçesi düzenlenmesi, aynı zamanda tıbbi aromatik bitkiler kurulma süreci de devam etmektedir. Tıbbi aromatik bitkilerin işlenmesi sonucunda pazara ürün sunarken taklit ve tağşiş önleme amacıyla akredite laboratuarlar laboratuvar sonuçlarıyla birlikte pazara sunulabilmesi için Üniversitemiz bünyesinde Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Laboratuvarı ile Bilim ve Teknoloji Merkezi kurulmuştur. Kaliteyi ihmal etmeden daha ucuza üretim yapabilmenin tüm yolları araştırılmaktadır. Artvin, sahip olduğu toplam 2 bin 727 bitki türü ile Türkiye'nin en zengin ilidir. Yaklaşık 500 tür nadir kategorisindedir. Artvin'de tıbbi aromatik özelliğe sahip yaklaşık 800 bitki türü yayılış göstermektedir. Bunlar. 350 si halk tarafından ticarete konu edilen bitkilerden biridir. Hedeflenen bitkilerin yetiştiriciliğine başlamadan önce üretimle ilgili süreçleri doğru şekilde analiz edebilmek ve üretim sonrası elde edilecek ürünlerin pazarlanmasında özel sektörün desteğini alabilmek için çok sayıda kurum. Ziyaretleri gerçekleştirilmiş, çok sayıda kongre, konferans ve sempozyum organize edilmiştir. Bugün bir yenisini gerçekleştirmek üzere bir aradayız. Bütün dünya üretilen ürünleri ihraç ederek kendi ekonomik potansiyellerini güçlendirme yoluna gidiyor. Bizim de elimizde ülkemize özgü bu kadar yerli kaynak varken bunu insanlığın hizmetine sunmak ve bunun karşılığında da kendi ekonomik gücümüze katkı sağlamak gibi bir hedefimiz olmalı. Bu çalıştayın bu hedefe ulaşma yolunda önemli bir adım olacağına inanıyorum.”
Çalıştayın ilk gününde, Prof. Dr. İrem Tatlı Çankaya, Prof. Dr. Ersin Yücel, Prof. Dr. Erdal Bedir, Prof. Dr. Fatih Demirci, Doç. Dr. Ünal Karık , Dr. Öznur Karaoğoğlu ve Doç Dr. Emrah Peşman sunum yaptı.
Programın devamında; Ali Nihat Gökyiğit Botanik Bahçesinde, 10-21 Temmuz 2023 tarihleri arasında gerçekleştirilen “Tıbbi Aromatik Bitki Yetiştiricilik ve Kozmetik Ürün Oluşturma Eğitimi” ni başarıyla tamamlayanlara Sertifikaları Takdim edildi.
Ayşe ÖZDER
